Dalekie początki

Panorama Staromieścia

Jeszcze nie było miasta Rzeszowa, gdy na terenie dzisiejszego Staromieścia istniał kościół pw. św. Wojciecha i św. Katarzyny. Wspomina o tym Jan Rzeszowski w odnowionym akcie erekcyjnym Rzeszowa z 1416 roku. Prawdopodobnie kościół ten spłonął podczas najazdu Turków i Wołochów w 1458 r. Podobnie stało się z następną świątynią w 1624 r., gdy na Rzeszów napadli Tatarzy. Kolejny kościół, powstały dzięki fundacji Mikołaja Spytka Ligęzy, spotkał taki sam los. Co działo się przez następny wiek, o tym dostępne źródła historyczne milczą. Wiadomo natomiast, że w pierwszej połowie XVIII wieku, gdy parafią kierował ks. Stanisław Pękoszewski, wybudowano pierwszy kościół murowany. Konsekrował go w 1745 r. bp Hieronim Sierakowski.

Jak to drzewiej bywało, przy parafii istniał szpital dla ubogich, ziemia uprawna i ogród. W 1800 roku szpital spłonął i już nie został odbudowany. Istniała natomiast Ochronka, prowadzona przez SS. Służebniczki.

W 1895 r., ówczesny proboszcz ks. Józef Stafiej zainicjował budowę nowego kościoła.

Wiek XX

Na wiosnę 1900 r. przystąpiono do wyburzenia starego kościoła i rozpoczęto budowę nowego. Świątynia ta, pw. św. Józefa, przetrwała do dzisiaj. Jako szósta z kolei.

Szkic kościoła – wygląd z początku XX w.

Projektantem nowego kościoła był krakowski architekt Zygmunt Hendel. Po 4 latach pracy, dzięki ks. proboszczowi Józefowi Stafiejowi i licznej rzeszy parafian, świątynia została oddana do użytku.

Oto jej podstawowe parametry: długość – 36 m, szerokość – 18 m, wysokość – 15 m. Wysokość wieży na kościele – 49 m.

Kościół został wybudowany w stylu gotyckim. Posadzka została wykonana w 1904 r. Na frontonie umieszczono figurę patrona kościoła, św. Józefa. W późniejszych latach świątynię ogrodzono. W 1922 r. po raz pierwszy w świątyni zabłysło światło.

Ołtarz główny został wybudowany w 1944 r. z kamienia obłożonego terakotą. Rzeźby świętych: Mojżesza, Mateusza, Marka, Łukasza, Jana, Jana Chrzciciela, Wojciecha, Stanisława, Franciszka i Dominika – wykonał prof. Kazimierz Bieńkowski z Poznania.

Witraże zostały częściowo uszkodzone dwukrotnie. Najpierw w maju 1915 r., podczas wysadzania mostu na Wisłoku przez Moskali. Potem, w lipcu 1923 r., gdy wybuchła rzeszowska prochownia. Prace przy ich odbudowie prowadziła firma Żeleńskich z Krakowa.

W 1920 r. po raz pierwszy położono w całym kościele polichromię. Dokonał tego malarz Michał Leszczyński – według planu profesora Szkoły Realnej we Lwowie Juliana Krupskiego. Prace trwały przez 8 miesięcy.

Widok kościoła po huraganie 20 maja 1960 r.

20 maja 1960 roku przeszedł nad Staromieściem huragan. Trwał tylko 12 minut, ale straty wyrządził wielkie. Huragan zerwał nie tylko wieżę kościoła, ale i zniszczył dach, sklepienie, organy, polichromię, nie mówiąc o witrażach. „Kiedy wierni patrzyli na ruinę świątyni, to u wielu widziałem łzy” – wspomina ks. prałat Stanisław Folta.

Kościół został odbudowany według dokumentacji przygotowanej przez studentów architektury pod kierunkiem arch. Wiktora Zina z Krakowa. Polichromia została odtworzona według projektu Eugeniusza Muchy.

Nowe, 28-głosowe organy, wykonała firma Kamińskich z Warszawy. Chrzcielnicę wstawiono do kościoła w 1959 r. – w miejsce starej, drewnianej

W ostatnich latach XX wieku podwyższono prezbiterium. Zrobiono też nowe tabernakulum – na planie wielkiej hostii. Dokonano konserwacji ołtarza głównego. Zostały też odnowione dwa boczne ołtarze. Albowiem, jako misternie rzeźbione w kamieniu, po 30 latach znacznie pociemniały.

Jeden z odnowionych ołtarzy poświęcony jest św. Józefowi, drugi Matce Najświętszej. Obydwie rzeźby wykonał rzeszowski artysta Krzysztof Brzuzan.

Obraz pt. „Śmierć św. Józefa”, według wizji stworzonej w rozmowie ks. proboszcza z artystą, jest dziełem malarza Emila Polita z Rzeszowa.

Pamiątkę po peregrynacji i intronizacji obrazu Bożego Miłosierdzia w lutym 2000 r. jest ołtarz Jezusa Miłosiernego. Obraz został namalowany przez artystkę Agnieszkę Dziurawiec z Tarnowa. Z lewej strony znajduje się obraz św. Faustyny tego samego autorstwa, po prawej zaś odnowiony obraz Matki Bożej Staromiejskiej.

Istniejące wcześniej w bocznych ołtarzach figury św. Katarzyny, pierwszej patronki kościoła i św. Antoniego, stanęły po renowacji na filarach nawy głównej, tak jak to bywa w świątyniach gotyckich.

W kapliczce przed kościołem umieszczono na pamiątkę Wielkiego Jubileuszu 2000 figurę Chrystusa Frasobliwego według projektu Krzysztofa Brzuzana. Odlew w brązie został wykonany w WSK Rzeszów.

(Tekst zaczerpnięty z albumu „Kościół św. Józefa w Rzeszowie – Stromieściu”)

Wnętrze kościoła

Więcej na temat historii naszej parafii zawarto w następujących pozycjach:

• Szkice z dziejów parafii św. Józefa w Staromieściu – ks. St. Folta, ks. Wł. Kret
• Kościół św. Józefa w Rzeszowie – Staromieściu – ks. I. Folcik, M. Pękala
• Z dziejów miasta i regionu – A. Kaczmarzewski
• Tamten Rzeszów – F. Kotula
• Zarys pracy monograficznej podrzeszowskiej wsi Staromieście do 1938 roku – J. Lewandowski